Historia Wydziału Wychowania Fizycznego

Autor: dr Krzysztof Kubala

Wydział Wychowania Fizycznego powstał na Uniwersytecie Rzeszowskim 1 kwietnia 2005 roku. Jednak nasza historia jest znacznie dłuższa, już od 1988 roku istniał kierunek wychowanie fizyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Właśnie w roku 1988 zawarto porozumienie pomiędzy rektorem WSP w Rzeszowie, doc. drem hab. M. Bobranem i wojewodą krośnieńskim, Tadeuszem Krukiem, mające na celu utworzenie Punktu Konsultacyjnego WSP z siedzibą w Krośnie, gdzie powołano studia na kierunku wychowanie fizyczne. Krośnieńskie władze zapewniły nieodpłatne zaplecze dydaktyczne i warunki socjalne dla studentów oraz udostępniły sale gimnastyczne i obiekty sportowe. Wówczas rektor powołał na kierownika tej jednostki mgra Adama Krzanowskiego. Opiekę dydaktyczno-naukową nad nowo utworzonym kierunkiem przejął dr Kazimierz Obodyński – kierownik Samodzielnego Zakładu Wychowania Fizycznego WSP/Studium Wychowania Fizycznego. Takie były początki. Wówczas na dziennych studiach studiowało łącznie 88 studentów (58 – I r., 30 – II r.), a krośnieńska kadra Punktu to 8 st. wykładowców, 2 wykładowców, 5 st. asystentów i 2 asystentów oraz pracownicy z WSP: docent, adiunkci, 14 wykładowców ze stopniem dr, a na godzinach zleconych prowadziło zajęcia praktyczne 70 instruktorów, trenerów i nauczycieli. W roku akademickim 1990/91 studenci korzystali z 4 sal gimnastycznych, basenu, stadionu i hali sportowej (KKS Karpaty), uczestniczyli w rozgrywkach żeńskiej i męskiej piłki siatkowej o awans do rozgrywek międzywojewódzkich w ramach AZS. W planach było już wtedy uruchomienie 3-letnich studiów zaocznych z kierunkiem wychowanie fizyczne oraz powołanie nowego kierunku – rekreacja i turystyka. Braki finansowe i kadrowe, a także poważny deficyt własnego zaplecza dydaktycznego spowodowały, że przyjęto plan przeniesienia WF do Rzeszowa i stworzenia tu własnej bazy. Umożliwiono studentom WF kontynuowanie studiów dziennych, a na Wydziale Społeczno-Pedagogicznym powstała Katedra Kultury Fizycznej, która skupiła nowo zatrudnionych samodzielnych pracowników i pozostałą kadrę naukową. Funkcję kierownika Samodzielnego Zakładu Wychowania Fizycznego objął dr Marek Mirkiewicz. Równocześnie – przypomnijmy – zajęcia wf. na innych kierunkach WSP prowadzone były w tym okresie przez pracowników Studium Wychowania Fizycznego.
Pierwsze plany powołania samodzielnej jednostki organizacyjnej, zajmującej się kształceniem przyszłych nauczycieli w zakresie kultury fizycznej, powstały na Wydziale Społeczno-Pedagogicznym, w planach rozwoju Wydziału na lata 1990–2000 przewidywano utworzenie Katedry WF. Na wniosek dziekana Wydziału powołano Samodzielny Zakład Sportu, Turystyki i Rekreacji, do którego zadań należało: organizacja i prowadzenie procesu dydaktycznego na kierunku wf. – IV i V roku studiów, prowadzenie studium fakultatywnego, organizacja obozownictwa na wf. i innych kierunkach oraz prowadzenie badań naukowych.
W roku 1991 powołany został przez JM Rektora WSP, na Wydziale Społeczno-Pedagogicznym Instytut Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego (IWFiZ). Dyrektorem został prof. dr hab. Lesław Grzegorczyk, jego zastępcą dr Kazimierz Obodyński. W skład Instytutu weszło 5 zakładów:
Zakład Sportu, Turystyki i Rekreacji, Zakład Teorii i Praktyki WF, Zakład Dydaktyki WF, Zakład Biologii, Zakład Medycyny Sportowej.
W instytucie zatrudniono 44 pracowników: 4 prof., 7 dr, 29 mgr i 5 pracowników administracyjnych. W 1992 r. po raz pierwszy uruchomiono pięcioletnie studia WF, było to możliwe w sytuacji, gdy zatrudniono 5 samodzielnych pracowników naukowych. Powołano też nowe zakłady: Anatomii Człowieka i Fizjologii Człowieka. W 1993 roku Rada Instytutu zatwierdziła 2 nowe specjalizacje: rehabilitacja oraz turystyka i ochrona przyrody oraz nabór na 3-letnie studia zaoczne dla nauczycieli. IWFiZ liczył 9 zakładów – do istniejących doszły: Zakład Anatomii Człowieka, Zakład Fizjologii Człowieka, Zakład Wychowania Zdrowotnego, Zakład Turystyki i Ochrony Przyrody, a Zakład Biologii i Antropologii poszerzył zakres badań.
W roku akad. 1994/95 IWFiZ był jednym z największych instytutów w WSP, na kierunku wf. przyjęto na studia stacjonarne 525 studentów, niestacjonarne – 236, a na studia fakultatywne – 83. W Instytucie zatrudnionych było m.in.: 10 profesorów, 9 adiunktów oraz 16 wykładowców i st. wykładowców. W listopadzie 1994 r. w Instytucie WFiZ WSP nastąpiły niezwykle ważne zmiany. Prof. Grzegorczyk został dziekanem nowo powołanego Wydziału Pedagogicznego i rekomendował Radzie wybór na stanowisko dyrektora dra K. Obodyńskiego, który zgłosił kandydaturę dra Marka Mirkiewicza na swojego zastępcę.
W 1996 r. Instytut był jednym z 5 ośrodków w Polsce, gdzie na Wydziale Pedagogicznym nadawano tytuł magistra wf absolwentom. Nadal niewystarczająca była baza do prowadzenia zajęć, gdyż nie udało się wybudować ani pozyskać od władz Rzeszowa obiektów dydaktycznych i sportowych, poprawiających naszą sytuację. W związku z coraz większym zainteresowaniem kierunkiem, czego powodem było m.in. zwiększenie w szkołach liczby godzin WF z 2 do 5 tygodniowo, potrzeby Instytutu wzrastały. Władze WFiZ poszukiwały nowych możliwości rozwoju. Przygotowano nowe specjalności: uruchomienie obok gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej oraz organizacji i zarządzania turystyką odnowy biologicznej i rehabilitacji ruchowej. W tym celu powołano Zakład Rehabilitacji pod kierunkiem prof. Ryszarda Cieślika.
Nastąpił szybki rozwój Instytutu w zakresie badań naukowych i tworzenia zaplecza: pozyskano nowe pomieszczenia, negocjowaliśmy przejęcie stadionu „Resovii”, powstał własny kwartalnik „Przegląd Naukowy IWFiZ”, objęliśmy patronatem studium medyczne oraz nawiązaliśmy współpracę naukową z Preszowem i Lwowem. Od 1995 r. IWFiZ pełnił też opiekę naukową nad kierunkiem wf. w Kolegium Nauczycielskim w Krośnie, a Rada Wydziału Pedagogicznego wyraziła aprobatę dla wniosku wojewody krośnieńskiego, kuratora oświaty i dyrekcji kolegium o utworzenie PWSZ w Krośnie, z którą IWFiZ miał kontynuować współpracę i sprawować opiekę naukowo dydaktyczną nad kierunkiem wychowanie fizyczne. Dalszy rozwój Instytutu w Rzeszowie wiąże się z powstaniem Katedry Fizjoterapii i Zakładu Medycyny Klinicznej oraz przekształceniem Zakładu Teorii i Historii Wychowania Fizycznego w dwa odrębne zakłady – Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Zakład Historii Wychowania Fizycznego.
Mimo usamodzielnienia się naszych kolegów lekarzy i powstania Wydziału Medycznego, nasz rozwój pozwolił na to, że od dawna planowany i oczekiwany Wydział Wychowania Fizycznego stał się faktem – od 1 kwietnia 2005 r. Od tamtego czasu rozwijamy się ciągle dynamicznie – mimo przejściowych trudności i braków finansowych – które mają ponadczasowy charakter i którym skutecznie stawiamy czoła od wielu lat. Zmieniła się struktura WWF, by lepiej dostosować nasze działania do nowych okoliczności, po powołaniu ostatnio Centrum Sportu i Rekreacji, które przejęło część obiektów sportowych i pracowników. Udało się spłacić zadłużenie, które powstało nie z naszej winy, w wyniku zawirowań administracyjnych. Sportowy duch pozwala odnosić zwycięstwa na polu naukowym i dydaktycznym.
Rozwija się „Europejczyk” – studia w języku angielskim, na których jest coraz więcej studentów-obcokrajowców studiujących w ramach europejskich programów wymiany. O tym wszystkim pisaliśmy już na łamach „Gazety Uniwersyteckiej” z okazji drugiej i trzeciej rocznicy powstania Wydziału. Od roku 2008 w WWF UR realizowane są studia I i II stopnia na kierunku turystyka i rekreacja. Do 2009 roku kierunek wychowanie fizyczne ukończyło 1871 absolwentów z tytułem magistra wf. i 3845 licencjatów oraz – po raz pierwszy – 113 magistrów turystyki i rekreacji. Obecnie WWF kształci 1418 studentów w trybie stacjonarnym i 1166 w trybie niestacjonarnym, w tym łącznie na kierunku wf. 1372 i 1212 na kierunku turystyka i rekreacja. Proces dydaktyczno-naukowy realizuje 95 nauczycieli akademickich, w tym: 4 profesorów zwyczajnych, 17 profesorów nadzwyczajnych i doktorów habilitowanych, 38 doktorów, 22 magistrów (asystentów) i 14 wykładowców.
Przez ostatnie dwa lata utrzymaliśmy wysoką dynamikę rozwoju kadry akademickiej Wydziału: dwa mianowania profesorów zwyczajnych (R. M. Kalina, K. Obodyński), zatwierdzenie dwóch habilitacji (W. Czarny, S. Zaborniak), obrona 21 prac doktorskich (I. Tabaczek-Bejster, A. Szybisty, W. Bajorek, J. Grymanowski, R. Kapica, B. Czarnota, Z. Barabasz, G. Domino, P. Lenik, P. Ostrowski, P. Świder, M. Krawczyk, J. Ratajczyk, A. Dencikowska, A. Rejman i J. Lenik, G. Szajna, M. Niewczas, A. Seredyński, R. Kołodziej, A. Kołodziej). Zaawansowane jest kilkanaście habilitacji tacji które zostaną przeprowadzone do 2011 r., otwarte są 4 przewody doktorskie, a jeden asystent rozpoczął w 2008 roku studia doktoranckie w AWF we Wrocławiu.
Lwowski Uniwersytet Kultury Fizycznej nadał pierwszy w historii doktorat honoris causa za pracę hab. prof UR. S. Zaborniakowi, o czym pisaliśmy w poprzednim numerze. Wyjątkowy jest udział pracowników Wydziału w rozwijaniu nauk o kulturze fizycznej. Trzej profesorowie są bowiem redaktorami naczelnymi czasopism fachowych: prof. R. M. Kalina internetowego czasopisma o zasięgu światowym „Archives ofBudo” (4 punkty na ministerialnej liście czasopism naukowych i 6,03 w Index Copernicus, ponadto została złożona aplikacja w Departamencie Instrumentów Polityki Naukowej Wydziału Działalności Statutowej MNiSW o zwiększenie punktów, albowiem prace opublikowane w „Archives” są cytowane od 2007 r. w czasopismach z listy filadelfijskiej); dr hab. prof. UR W. Cynarski: „Ido Ruch dla Kultury/Movement for Culture” (2 pkt MNiSW i 4,44 w IC), prof. K. Obodyński „Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego” (1 pkt MNiSW i 4,75 pkt IC) – od 2010 roku czasopismo redagowane będzie już w wersji elektronicznej, jako „Journal of Health Promotion and Recreation”. W zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego z zakresu kultury fizycznej, sportu i turystyki jest około 18 699 tytułów książek w ilości 45 868 woluminów.
Wśród najważniejszych osiągnięć i usprawnień działalności Wydziału w ciągu ostatnich lat należy wymienić:
• udoskonalenie struktury katedr i zakładów na kierunkach: wf. oraz turystyka i rekreacja;
• zakup sprzętu naukowego (m.in. platforma dynamograficzna) i szerokie zastosowanie, m.in. w badaniach efektów edukacji motorycznej studentów;
• ustalenie 10 głównych kierunków badań w ramach działalności statutowej, związanych ze specyfiką nauk o kulturze fizycznej;
• powołanie przy WWF Komisji ds. Etyki Badań Naukowych, co przyspieszyło realizację projektów badawczych i publikacji (wszystkie czasopisma wymagają od autorów opinii komisji ds. etyki);
• gwarancję dostępu pracowników WWF do laboratoriów Wydziału Medycznego UR (zwłaszcza Laboratorium Analizy Chodu z nowoczesną aparaturą badawczą);
• ewaluację przez system Index Copernicus wszystkich nauczycieli akademickich WWF, co zapewnia poszanowanie przepisów prawa i dobrych obyczajów w nauce przy ocenie dorobku.